Keten Bilgiler

Avrupa ketende lider
Dünyada son 5 yıllık verilere bakıldığında, Avrupa kıtası ortalama 192.715 hektarlık ekim alanı ile %91’lik dilimi oluşturarak keten tarımında ilk sırada yer almaktadır. Toplam keten üretimi 720 bin ton olan Avrupa’da en çok keten tarımı yapılan ülkeler Fransa, Belçika, Beyaz Rusya, İngiltere ve Hollanda.

Osmanlı döneminde önemi
Osmanlı İmparatorluğu döneminde, tüm Karadeniz bölgesinde keten yetiştiriciliği yapılıyordu. Keten ipliği üretiliyor, dokuma tezgahlarında kumaş dokunup ticareti gerçekleştiriliyordu. Ancak ne yazık ki, özellikle 50’li yıllardan sonra keten üretimi ve dokumacılığı hızla geriledi. Keteni işleyen aletler, taraklar, dokuma tezgahları çürümeye terkedildi.

1950’lerden günümüze düşüş
Türkiye’de keten tarımı; 1948-1952 yılları arasında 550.000 da alanda yapılırken ve 3.500 ton lif ile 106.000 ton tohum üretimi gerçekleştirilirken (İncekara, 1971), 1988 yılında ekim alanları 49.000 da ve 2017 yılında ise 50 da’a kadar geriledi. TÜİK (2016) verilerine göre, 2004 yılından beri liflik, 2012 yılından bu yana yağlık keten ekimi yapılmamaktadır.

5.5 milyon dolar
Ülkemizin iki ana lokomotif sanayisi olan tekstil ve otomotiv, keten lifi hammaddesi konusunda tamamen dışa bağımlıdır. Türkiye 2014 yılında 5.5 milyon dolar’lık keten lifi, ipliği ve ham keten lifi mamülleri ithalatı yapmıştır. (2014 Ekonomi Bakanlığı verileri)

Keten tarımı unutuldu
Ülkemizde keten tarımının bitme noktasına gelmesinin nedenleri arasında; liflik tescilli çeşit olmaması, bitkinin daha fazla değer taşıyan liflerinin eldesindeki tüm süreçlerin işgücüyle gerçekleşmesi nedeniyle maliyetin fazla olması ve çiftçinin keten tarımını neredeyse unutmasıdır. Pamuk üretiminin yaygınlaşması ve ucuz kumaş, konfeksiyon ve iplik ithalatını da bu nedenler arasında sayabiliriz.

150 çeşit keten
Keten bitkisinin 9 cins ve 150 türü vardır. Latince ismi Linaceae ailesinden Linum Usitastissimum’dur. Ekonomik önemi olan bir bitkidir. Latince bu ismin İngilizce karşılığı “very useful”, yani “çok kullanışlı” anlamına gelmektedir. Keten bitkisinin ne kadar faydalı, her alanda değerlendirilebilen bir “Mucize bitki” olduğunu, taşıdığı bu isim bile anlatıyor.

120 cm uzayabilir
Keten, ince, dik ve uzun gövdesiyle az veya çok dallanan, tek yıllık otsu bir bitkidir. Genelde yeşil-gri renkli, dik, ince ve silindirik bir sap biçimine sahiptir. Bitki boyu, çeşidine göre 120 cm kadar uzayabilmektedir. Sap kalınlığı ise genelde 2-6 mm’dir. Yaprakları sapsız, mızrak şeklindedir.

Keten çiçekleri
Keten çiçekleri birleşik salkım yapısındadır. Çanak yapraklar oval, uçları üçgen şeklinde 5 adet olup, kapsülü sarmış durumdadır. Açtıklarında mavi renkleriyle tarlayı şenlendiren keten çiçekleri, kapsül olgunlaşınca dökülür. Cinslerine göre menekşe, beyaz, pembe renk çiçekli keten bitkileri de vardır.

Her bitkide 20 kapsül
Keten kapsülünün uçları sivri oval biçimdedir. Kapsül beş gözlüdür, her göz iki bölmeden oluşur ve her bölmede bir keten tohumu oluşur. Keten bitkisinin bir kapsülünde ortalama 8-10 tohum, bir bitkide ortalama 20 kapsül bulunur.

Yağ oranı yüksek
Keten tohumları, susam bitkisi tohumuna çok benzerler, ama daha parlak ve kaygandırlar. Uç kısmında gagaya benzer bir çıkıntısı bulunur. Keten tohumu, yaklaşık yüzde 30-35 oranında yağ içerdiği için çok değerlidir.

İlaçsız tarım
Keten, pek çok yönden mucizevi bir bitki olarak bilinir. Doğal, biyolojik üretime çok uygundur, çünkü böcek gelmez, ilaçlamak gerekmez. Karbon emisyonunu azaltan, çevre dostu bir bitkidir. Ayrıca, kışlık ekimde yeterince yağmur aldığında, başka sulama istemez. Susuz tarıma son derece uygundur.

Ketenle yarı nadas
Keten bitkisi, besin elementleri yönünden toprağı yormadığından, ekim nöbetinde iyi bir ön bitki olarak kabul edilir. Keten ekilen yerler, yarı nadas olarak değerlendirilir. Toprağı dinlendirmek için keten, hububat, baklagil ve mısır şeklinde bir ekim dönüşümü önerilir.

Sağlıklı Gıda Takviyesi
Katmadeğeri çok yüksek bir bitki olan keten tohumundan, soğuk sıkım yöntemiyle yağ elde edilir. Zengin Omega 3 ve protein kaynağı olan keten yağı, salatalarda, kızartma, yemek yapımında takviye yağ olarak kullanılır.
Keten tohumunun ezilmesiyle elde edilen öğütülmüş keten tohumu, kahvaltılık gevrek, ekmek, kek, pasta gibi ürünlerin yapımında lezzet verici ve besleyici bir gıda takviyesi olarak kullanılır. Bazı yerlerdeki yumurta tavukçuluğunda, yemlere takviye malzemesi olarak da eklenmektedir.

Keten ürünleri vegan beslenme için protein, demir ve Omega 3 kaynağı olması açısından ideal gıdalar arasındadır. Özellikle Omega 3, balıktan sonra en fazla keten tohumunda bulunmaktadır. Keten, tokluk sağladığı için diyete çok uygundur. Araştırmalar, yağının düzenli kullanımında tansiyonu dengelediğini, kolestrolü düşürdüğünü, kandaki şeker oranını azalttığını kanıtlamıştır. Keten tohumunun bağışıklık sistemini güçlendirdiği, kabızlığa iyi geldiği, cilde faydalı olduğu da bilinmektedir.